Niestety należy liczyć się z tym, że w trakcie wykonywania przewozów drogowych, mogą wystąpić różnorakie, mniejsze lub większe problemy. Niektóre z nich da się rozwiązać od ręki, jednak pewne mogą prowadzić do wystąpienia szkód transportowych. A to z kolei będzie skutkować powstaniem roszczeń u strony uprawnionej. Dochodzenie roszczeń w transporcie jest jednak ograniczone czasowo, ustawowymi terminami przedawnienia, których powinno się bezwzględnie przestrzegać.
W razie wystąpienia szkody w transporcie, skutkującej między innymi opóźnieniem dostawy, czy też uszkodzeniem przesyłki, uprawniony może wystąpić przeciwko przewoźnikowi z określonymi roszczeniami. Dochodzenie roszczeń w transporcie nie jest natomiast możliwe przez dowolny, nieograniczony czas, ponieważ zarówno przepisy krajowe, jak i międzynarodowe, przewidują instytucję przedawnienia roszczeń.
Na czym polega przedawnienie roszczeń?
Instytucja przedawnienia roszczeń polega na tym, iż po upływie określonego w przepisach terminu, ten, przeciwko komu przysługuje roszczenie, może uchylić się od jego zaspokojenia. Należy pamiętać, że na gruncie stosunków cywilnych, przedawnieniu ulegają tylko roszczenia o charakterze majątkowym.
Jeśli dojdzie do przedawnienia roszczenia, wierzyciel nie będzie mógł domagać się jego zaspokojenia.
Ogólne terminy przedawnienia roszczeń
Ograniczenie możliwości dochodzenia roszczeń ustawowymi terminami przedawnienia ma na celu niejako przymuszenie stron konfliktu do jego, w miarę możliwości, sprawnego rozwiązania. Gdyby nie istniał tu żaden reżim, zachodziłoby ryzyko dopuszczania się na tym polu do wielu nadużyć, takich jak występowanie przeciwko dłużnikowi, który to wprawdzie spełnił już swoje zobowiązanie, jednakże miało to miejsce tak dawno temu, że teraz nie potrafi on udowodnić tego faktu.
Ogólne terminy przedawnienia roszczeń, wynikające z przepisów cywilnych, wynoszą 6 lat lub 3 lata, przy czym drugi z nich dotyczy roszczeń o świadczenia okresowe (na przykład odsetki) oraz związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej. Terminy te stosuje się, jeśli przepis szczególny nie stanowi inaczej.
W ustawie Prawo przewozowe, której podlegają przewozy krajowe, oraz Konwencji CMR, odnoszącej się do przewozów międzynarodowych, terminy przedawnienia roszczeń zostały uregulowane odrębnie. A to oznacza, iż w tym przypadku powinniśmy odwoływać się właśnie do tych aktów prawnych, w zależności od tego, z jakim rodzajem przewozu drogowego mamy do czynienia.
Terminy przedawnienia roszczeń w transporcie krajowym
W transporcie krajowym obowiązują co do zasady roczne terminy przedawnienia roszczeń, wynikające z ustawy Prawo przewozowe oraz przepisów wydanych w jej wykonaniu.
Z upływem roku nie przedawniają się jednak roszczenia z tytułu zwłoki w przewozie, która nie spowodowała ubytku lub uszkodzenia przesyłki – w tym przypadku termin przedawnienia jest krótszy. Wynosi 2 miesiące od dnia wydania przesyłki.
Odrębny termin przedawnienia obejmuje także przewoźników, występujących z roszczeniami przeciwko innym przewoźnikom. Ich roszczenia przedawniają się z upływem 6 miesięcy od dnia, w którym przewoźnik naprawił szkodę, albo od dnia, w którym wytoczono przeciwko niemu powództwo.
W kontekście rocznych terminów przedawnienia roszczeń istotne pozostaje również określenie momentu rozpoczynającego bieg tego terminu.
I tak, w przypadku:
- utraty przesyłki – przedawnienie biegnie od dnia, w którym uprawniony mógł uznać przesyłkę za utraconą (przesyłkę uznaje się za utraconą, jeśli nie nadeszła do miejsca przeznaczenia wskazanego w liście przewozowym w ciągu 30 dni od upływu terminu przewozu),
- ubytku, uszkodzenia lub zwłoki w dostarczeniu – przedawnienie biegnie od dnia wydania przesyłki,
- szkód niedających się z zewnątrz zauważyć – przedawnienie biegnie od dnia protokolarnego ustalenia szkody,
- zapłaty lub zwrotu należności – przedawnienie biegnie od dnia zapłaty, a gdy jej nie było – od dnia, w którym powinna była nastąpić,
- niedoboru lub nadwyżki przy likwidacji przesyłek – przedawnienie biegnie od dnia dokonania likwidacji,
- innych zdarzeń prawnych – przedawnienie biegnie od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne.
Terminy przedawnienia roszczeń w transporcie międzynarodowym
Roszczenia wynikające z przewozów podlegających Konwencji CMR, a więc Konwencji regulującej zasady wykonywania przewozów międzynarodowych, również przedawniają się po upływie jednego roku. Ten sam termin obowiązuje w dodatku dla roszczeń zwrotnych między przewoźnikami.
W prawie międzynarodowym przewidziano jednak pewien wyjątek od tej ogólnej reguły. Jeśli bowiem do wyrządzenia szkody doszło na skutek złego zamiaru lub niedbalstwa, które według prawa obowiązującego sąd rozpatrujący sprawę uważane jest za równoznaczne ze złym zamiarem, termin przedawnienia z jednego roku wydłuża się do 3 lat.
Ponownie, należy zwrócić uwagę na moment, w którym przedawnienie rozpoczyna swój bieg. W razie częściowego zaginięcia, uszkodzenia lub opóźnienia dostawy następuje to, począwszy od dnia wydania przesyłki, natomiast przy całkowitym zaginięciu towaru – od trzydziestego dnia po upływie umówionego terminu dostawy, albo, jeżeli termin nie był ustalony, począwszy od sześćdziesiątego dnia po przyjęciu towaru przez przewoźnika.
W pozostałych przypadkach bieg przedawnienia rozpoczyna się, począwszy od upływu trzymiesięcznego terminu od dnia zawarcia umowy przewozu.
W Konwencji CMR wskazano również, że dnia określonego jako wyjściowy dla biegu przedawnienia, nie wlicza się do terminu przedawnienia.
Czy bieg terminu przedawnienia można zawiesić?
Zarówno przepisy krajowe, jak i międzynarodowe, przewidują możliwość zawieszenia biegu terminu przedawnienia w momencie, w którym nastąpiło wniesienie przez uprawnionego reklamacji (lub wezwania do zapłaty). Bieg przedawnienia zostaje wtedy zawieszony do dnia udzielenia odpowiedzi na reklamację i zwrócenia załączonych do niej dokumentów.
Przepisom Kodeksu cywilnego znane są w dodatku sytuacje, które skutkować będą przerwaniem biegu przedawnienia, w związku z czym termin ten zacznie biec na nowo. Do przerwania biegu przedawnienia dochodzi, gdy nastąpi uznanie roszczenia przez osobę, przeciwko której to roszczenie przysługuje, oraz przez każdą czynność podjętą przed sądem lub sądem polubownym.
