Kierowcy zawodowi, podobnie jak przedstawiciele innych zawodów, mogą pracować w godzinach nadliczbowych. Zachodzi tu jednak pewna różnica, ponieważ w przypadku tej grupy poza przepisami ustawy Kodeks pracy zastosowanie znajdzie również ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o czasie pracy kierowców. W jakich przypadkach możliwe są nadgodziny kierowcy i jak powinno się je rozliczać?
Powołując się na art. 20 ust. 1 ustawy o czasie pracy kierowców, pracą w godzinach nadliczbowych jest praca, którą kierowca wykonuje ponad obowiązujące go normy czasu pracy, a także praca wykonywana ponad dobowy przedłużony wymiar czasu pracy. Należy w tym miejscu przypomnieć, że kierowca zatrudniony w podstawowym wymiarze czasu pracy, nie może pracować więcej niż 8 godzin na dobę i przeciętnie 40 godzin w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy, w przyjętym okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 4 miesięcy. Jego tygodniowy czas pracy, wliczając w to już godziny nadliczbowe, powinien wynosić natomiast nie więcej niż przeciętnie 48 godzin w przyjętym okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 4 miesięcy.
Kiedy kierowca może pracować w godzinach nadliczbowych?
Praca w godzinach nadliczbowych jest możliwa w sytuacjach wyjątkowych. Zabronione jest w związku z tym, aby pracodawca świadomie i celowo planował nadgodziny oraz tak organizował czas pracy swoich pracowników, aby były one konieczne.
Ustawa o czasie pracy kierowców dopuszcza możliwość pracy w godzinach nadliczbowych w dwóch przypadkach. W razie:
- sytuacji i zdarzeń wymagających od kierowcy podjęcia działań dla ochrony życia lub zdrowia ludzkiego oraz mienia albo usunięcia awarii oraz
- szczególnych potrzeb pracodawcy, rozumianych jako potrzeby specjalne, niecodzienne, nadzwyczajne, odróżniające się od zwykłych potrzeb związanych z prowadzoną działalnością (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 26 maja 2000 r. I PKN 667/99).
O zasadach dotyczących pracy w godzinach nadliczbowych i rekompensaty za nią pracodawca ma obowiązek poinformować pracownika nie później niż w terminie 7 dni od dnia dopuszczenia go do pracy, w postaci papierowej albo elektronicznej.
Limity nadgodzin kierowcy
Praca w godzinach nadliczbowych nie tylko jest dopuszczalna wyłącznie w określonych sytuacjach, ale i podlega limitom czasowym. Ograniczenia te obowiązują jednak wyłącznie w razie nadgodzin wynikających ze szczególnych potrzeb pracodawcy. W takim bowiem przypadku liczba godzin nadliczbowych przepracowanych przez kierowcę w związku z tymi okolicznościami, nie może przekroczyć 260 godzin w roku kalendarzowym. Jest to limit wynikający z ustawy o czasie pracy kierowców, ponieważ na gruncie Kodeksu pracy, maksymalna liczba nadgodzin, do jakiej mogą zostać zobligowani pozostali pracownicy w związku z wystąpieniem szczególnych potrzeb pracodawcy, wynosi 150 godzin w roku kalendarzowym.
Pracodawca może jednak, w układzie zbiorowym pracy lub w regulaminie pracy albo w umowie o pracę, ustalić inną liczbę godzin nadliczbowych w roku kalendarzowym niż określona powyżej, jednakże nie wyższą.
Jak rozliczać nadgodziny kierowcy?
Ustawa o czasie pracy kierowców nie koncentruje się na zasadach i sposobie rozliczania pracy w godzinach nadliczbowych, co oznacza, iż w tym przypadku należy odwołać się do ogólnych przepisów Kodeksu pracy.
Za pracę w godzinach nadliczbowych kierowcy przysługuje, oprócz normalnego wynagrodzenia, dodatek za pracę w godzinach nadliczbowych.
Dodatek za pracę w godzinach nadliczbowych należy się w wysokości:
- 100% wynagrodzenia (za nadgodziny w nocy, w niedziele i święta, które nie są dla pracownika dniami pracy zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy, w dniu wolnym od pracy udzielonym pracownikowi w zamian za pracę w niedzielę lub w święto, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy oraz, co do zasady również z tytułu przekroczenia przeciętnej tygodniowej normy czasu pracy) albo
- 50% wynagrodzenia – w pozostałych przypadkach.
Wynagrodzenie stanowiące podstawę obliczania tego dodatku to wynagrodzenie pracownika wynikające z jego osobistego zaszeregowania określonego stawką godzinową lub miesięczną, a jeżeli taki składnik wynagrodzenia nie został wyodrębniony przy określaniu warunków wynagradzania – 60% wynagrodzenia.
Istnieje także możliwość, by wynagrodzenie wraz z dodatkiem za pracę w godzinach nadliczbowych zastąpić ryczałtem, którego wysokość powinna odpowiadać przewidywanemu wymiarowi pracy w godzinach nadliczbowych. Takie rozliczanie godzin nadliczbowych jest jednak dopuszczalne wyłącznie względem pracowników wykonujących stale pracę poza zakładem pracy. Z tej formy rozliczania godzin nadliczbowych mogą korzystać tym samym (i korzystają) kierowcy zawodowi.
Nadgodziny kierowcy a czas wolny od pracy
Dodatek pieniężny nie jest jedyną, dozwoloną formą rozliczania nadgodzin kierowcy. Jak wynika bowiem z art. 1512 § 1 KP, w zamian za czas przepracowany w godzinach nadliczbowych pracodawca, na pisemny wniosek pracownika, może udzielić mu w tym samym wymiarze czasu wolnego od pracy.
Zrekompensowanie pracy w godzinach nadliczbowych czasem wolnym od pracy może odbyć się także bez wniosku pracownika, z inicjatywy pracodawcy. W takim jednak przypadku pracodawcę obowiązują nieco inne zasady w postaci możliwości udzielenia czasu wolnego od pracy najpóźniej do końca okresu rozliczeniowego oraz, co bardzo ważne, w wymiarze o połowę wyższym niż liczba przepracowanych godzin nadliczbowych (1:1.5). Oznacza to, że w takim przypadku 1h pracy ponad obowiązujące pracownika normy powinna zostać zrekompensowana 1.5h czasu wolnego od pracy. Nie może to w dodatku spowodować obniżenia wynagrodzenia należnego pracownikowi za pełny miesięczny wymiar czasu pracy.
Jeżeli pracownikowi udzielony zostanie, jako rekompensata za godziny nadliczbowe, czas wolny od pracy, w takim przypadku nie ma on już prawa do dodatku pieniężnego. Oznacza to również, że tak naprawdę to od uznania pracodawcy zależeć może, czy w jego zakładzie pracy za nadgodziny przysługiwać będzie dodatkowe wynagrodzenie, czy też czas wolny od pracy.
Jeżeli potrzebują Państwo porady lub stałego wsparcia w zakresie rozliczania czasu pracy swoich kierowców lub prawidłowej interpretacji przepisów, zapraszamy do kontaktu z naszą kancelarią prawną LEGAL INTERMODAL!
