W trakcie wykonywania umowy przewozu może zdarzyć się, że na skutek zaistnienia różnych okoliczności, osoba uprawniona będzie zmuszona wprowadzić do niej pewne zmiany. Należy wziąć jednak pod uwagę fakt, że każda taka zmiana pociąga za sobą określone skutki i nie może prowadzić do naruszenia obowiązujących przepisów.
Istota umowy przewozu sprowadza się do tego, że przewoźnik zobowiązuje się w niej, w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa, do przewiezienia za wynagrodzeniem osób lub rzeczy. Tak umowę przewozu definiuje Kodeks cywilny, w art. 774. Jak każda inna umowa, tak również umowa przewozu rodzi określone obowiązki dla każdej z jej stron. Do podstawowych obowiązków przewoźnika należy bezpieczne i terminowe przewiezienie przesyłki z jednego miejsca w drugie, z kolei podstawowym obowiązkiem nadawcy jest zapłata należnego za tę usługę wynagrodzenia. Nie są to oczywiście jedyne powinności ciążące na stronach.
W trakcie realizacji umowy przewozu wystąpić mogą jednak różne zdarzenia i okoliczności, powodujące konieczność wprowadzenia pewnych zmian w pierwotnych ustaleniach. Sporządzając umowę przewozu, ważne jest dlatego, by w jej treści znalazły się odpowiednie zapisy wskazujące na to, kto i w jakich przypadkach może dokonać takich zmian, a także, z jakimi konsekwencjami będzie się to wiązać. Nie bez powodu mówi się bowiem, że umowę spisuje się na złe, a nie dobre czasy. Z pomocą przychodzą również same przepisy.
Uprawnienia nadawcy w zakresie rozporządzania przesyłką
W pierwszej kolejności osobą uprawnioną do rozporządzania przesyłką, a tym samym wprowadzania zmian w umowie przewozu, pozostaje nadawca. Wynika to z art. 53 ust. 1, 3 i 4 Prawa przewozowego, a także art. 12 ust. 1 i 2 Konwencji CMR, jeżeli mamy do czynienia z przewozem międzynarodowym.
Na gruncie przepisów krajowych nadawca może wprowadzić do umowy przewozu zmiany, żądając od przewoźnika, aby ten:
- zwrócił mu przesyłkę w miejscu nadania,
- wydał przesyłkę w innym miejscu niż miejsce wskazane w liście przewozowym,
- wydał przesyłkę innej osobie niż odbiorca wskazany w liście przewozowym.
Prawo do rozporządzania przesyłką przysługuje mu po przedstawieniu otrzymanego egzemplarza listu przewozowego, składając odpowiednie oświadczenie pisemne. Uprawnienie to wygasa w momencie, w którym odbiorca wprowadził do umowy przewozu zmianę, przyjął list przewozowy albo odebrał przesyłkę.
Nadawca jest w dodatku uprawniony do tego, by zamieszczać w liście przewozowym wskazówki co do postępowania z przesyłką na wypadek przeszkody w przewozie powodującej niemożność wykonania umowy zgodnie z warunkami określonymi w liście przewozowym lub przeszkody w wydaniu powodującej niemożność wydania przesyłki w miejscu przeznaczenia odbiorcy określonemu w liście przewozowym.
Konwencja CMR przyznaje natomiast nadawcy prawo do rozporządzania towarem, polegające w szczególności na zmianie miejsca przewidzianego dla wydania towaru albo wydania go odbiorcy innemu niż wskazany w liście przewozowym. Prawo to przysługuje mu do momentu, w którym drugi egzemplarz listu przewozowego został wydany odbiorcy.
Uprawnienia odbiorcy w zakresie rozporządzania przesyłką
Do rozporządzania przesyłką uprawniony może być także jej odbiorca. Powołując się bowiem na art. 53 ust. 2 Prawa przewozowego, odbiorca jest uprawniony do rozporządzania przesyłką w sposób polegający na żądaniu:
- wydania przesyłki w innym miejscu niż miejsce wskazane w liście przewozowym albo
- wydania przesyłki innej osobie niż odbiorca wskazany w liście przewozowym
– jeżeli nadawca nie zastrzegł inaczej w liście przewozowym, z tym że wydania przesyłki w innym miejscu niż wskazane w liście przewozowym można żądać tylko przed nadejściem przesyłki do miejsca przeznaczenia.
Podobnie jak nadawca, aby rozporządzać przesyłką, odbiorca jest zobowiązany przedstawić otrzymany egzemplarz listu przewozowego i złożyć odpowiednie oświadczenie pisemne.
Z kolei Konwencja CMR, jak zostało już wspomniane, przyznaje odbiorcy prawo do rozporządzania przesyłką z chwilą, gdy zostanie mu wydany drugi egzemplarz listu przewozowego. Jednakże, na mocy art. 12 ust. 3, może on korzystać z tego uprawnienia już od chwili wystawienia listu przewozowego, jeśli nadawca uczynił o tym wzmiankę w liście przewozowym.
Przewoźnik z obowiązkiem stosowania się do poleceń nadawcy
W razie zmiany umowy przewozu albo otrzymania poleceń od nadawcy lub odbiorcy przewoźnik jest co do zasady zobowiązany do ich wykonania. To na nim spoczywa bowiem odpowiedzialność za szkody wynikłe wskutek niewykonania lub nienależytego wykonania polecenia zmiany umowy przewozu.
Wyjątkiem są jednak sytuacje przewidziane w art. 54 ust. 1 Prawa przewozowego, czyli sytuacje, gdzie polecenie jest niewykonalne, wykonanie takiego polecenia spowodowałoby zakłócenia w eksploatacji lub naruszyłoby obowiązujące przepisy, jak również wtedy, gdy nie zachowano szczególnych warunków obowiązujących w tym zakresie. Jeżeli takie okoliczności wystąpią, przewoźnik ma obowiązek niezwłocznie zawiadomić uprawnionego.
Zmiana umowy przewozu wydłuża termin przewozu przesyłki
Jednym z najważniejszych obowiązków każdego przewoźnika, wyrażonym wprost w art. 49 Prawa przewozowego, jest przewiezienie przesyłki w oznaczonym terminie. Gdyby jednak doszło do zmiany umowy przewozu, wiążącej się z koniecznością chwilowego zatrzymania przesyłki, wtedy też, jeżeli nie zachodzi zarazem wina przewoźnika, termin przewozu przesyłki przedłuża się o okres jej zatrzymania. Przyczynę i czas przedłużenia oraz zawieszenia biegu terminu przewozu przewoźnik jest zobowiązany wskazać w liście przewozowym.
Jeśli chcą Państwo uniknąć nieprzyjemnych niespodzianek podczas realizacji umowy przewozu, zapraszamy do kontaktu z naszą kancelarią. Jesteśmy gotowi pomóc Państwu należycie przygotować się do realizacji nowych zleceń transportowych, jak również zadbać o ich bezpiecznych i zgodny z prawem przebieg!
