Za ładunki niebezpieczne uznaje się te przedmioty i materiały, które ze względu na swoje właściwości fizyczne, chemiczne lub biologiczne, w przypadku niewłaściwego obchodzenia się z nimi w czasie transportu mogą spowodować uszkodzenie ciała ludzkiego, utratę zdrowia lub śmierć, skażenie środowiska naturalnego, zniszczenie lub uszkodzenie innych dóbr materialnych.
Aby zapewnić jak największe bezpieczeństwo w ruchu lądowym oraz kolejowym transport towarów niebezpiecznych obwarowany jest szeregiem ograniczeń. Zaliczają się do nich m.in. wymagania dot. kwalifikacji przewoźników, realizacji środków transportu czy realizacji całego procesu transportowego.
Na arenie międzynarodowej problematyką związaną z przewozem towarów niebezpiecznych zajmuje się Komitet Ekspertów ONZ ds. Transportu Towarów Niebezpiecznych. To na podstawie jego regulacji tworzone są przepisy międzynarodowe.
Przewóz ładunków niebezpiecznych w międzynarodowym transporcie drogowym
Podstawowym aktem prawym mającym zastosowanie w omawianej tematyce jest Umowa europejska dotycząca międzynarodowego przewozu drogowego towarów niebezpiecznych – ADR. W polskim porządku prawnym przepisy te uregulowane zostały w Ustawie z dnia 19 sierpnia 2011r. o przewozie towarów niebezpiecznych. Warto pamiętać, że wskazana ustawa dotyczy transportu drogowego, kolejowego oraz żeglugi śródlądowej. Zgodnie z umową ADR każde przedsiębiorstwo, które zajmuje się przewozem takich ładunków, pakowaniem, napełnianiem lub rozładowywaniem ich ma obowiązek wyznaczenia doradcy ds. bezpieczeństwa w transporcie ładunków niebezpiecznych. Świadectwo doradcy wydawane jest przez Dyrektora Transportu Dozoru Technicznego a osoba, która się o nie ubiega spełnić musi szereg określonych wymagań, m.in. ukończyć odpowiednie szkolenie i zdać egzamin.
Opakowania i oznakowanie ładunków niebezpiecznych są jednym z najważniejszych elementów bezpieczeństwa. Nadawa posiada w tym zakresie szczególną odpowiedzialność, ponieważ chodzi o życie i zdrowie ludzkie oraz środowisko naturalne. Przewóz ładunków niebezpiecznych może odbywać się tylko w certyfikowanych opakowaniach przy naniesioniu na nich znaków UN (z ang. United Nations). Same środki transportu natomiast powinny być odpowiednio do tego celu przystosowane. Co za tym idzie, oprócz dodatkowych wymagań konstrukcyjnych powinny być również odpowiednio oznakowane. Wszystkie wymagania techniczne wskazane zostały w Umowie ADR. Należy pamiętać, że podstawą do dopuszczenia do ruchu pojazdu, który przewozić będzie ładunki niebezpieczne jest świadectwo dopuszczenia pojazdu ADR, które wydawane jest przez Dyrektora Transportu Dozoru Technicznego na podstawie stosownego dokumentu wydanego przez upoważnioną stację kontroli pojazdów.
Przewóz ładunków niebezpiecznych w międzynarodowym transporcie kolejowym.
Niniejsze zagadnienie uregulowane zostało przez Regulamin międzynarodowego przewozu koleją towarów niebezpiecznych –RID. W regulaminie określono jakie towary niebezpieczne można przewozić koleją w sposób niezagrażający ruchowi oraz taki który wyklucza ewentualne zanieczyszczenie lub skażenie środowiska naturalnego. Do przewozu ładunków niebezpiecznych koleją tak samo jak transportem drogowym konieczne jest ustanowienie doradcy ds. bezpieczeństwa. Kompetencje i zadania określa regulamin RID, przy czym są one niemalże identyczne jak w ADR.
Jeśli chodzi o przystosowanie środka transportu do przewozu ładunków niebezpiecznych – należy pamiętać, że wagon oraz tor kolejowy powinny być w nienagannym stanie. Wagony szczelnie zamknięte oraz oznakowane. W przypadku przewozu koleją jedynie kilku wagonów z ładunkami niebezpiecznymi należy dostosować ich miejsce w składzie. Przy dowozie ładunków niebezpiecznych na bocznicę czy do zakładów przemysłowych, gdzie odbywa się ich rozładunek konieczne jest spełnienie wskazanych wymagań: 1) zabezpieczenie torów przed nieprzewidzianym wjazdem innego pociągu, 2) tor nie może być zlokalizowany w pobliżu ujęć wodnych, jezior, rzek, 3) tor nie może posiadać elektrycznej sieci trakcyjnej, 4) odległość rampy od innych obiektów użyteczności publicznej powinna wynosić co najmniej 100m.
