Mimo że strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny wedle swego uznania, na co pozwala im wyrażona w art. 3531 KC zasada swobody umów, w zakresie nieuregulowanym w takiej umowie zastosowanie znajdą przepisy odpowiedniego aktu prawnego. Gdy mowa o prawach, obowiązkach, jak również ograniczeniach obowiązujących nadawcę przesyłki, tam też będziemy musieli sięgnąć w szczególności do ustawy Prawo przewozowe.
Nadawca, obok przewoźnika i odbiorcy przesyłki, jest jedną z trzech kluczowych osób występujących w przewozie drogowym towarów. Nic więc dziwnego, że zakres jego uprawnień został dokładnie uregulowany w przepisach. Jednak poza określonymi prawami, nadawcę obowiązują również pewne zakazy, ograniczenia. W razie niedopełnienia swoich obowiązków lub dopuszczenia się naruszeń może on zostać pociągnięty do odpowiedzialności.
Obowiązki nadawcy związane z przygotowaniem przesyłki do transportu
Z oczywistych względów aktywność nadawcy przesyłki będzie największa na początkowym etapie umowy przewozu, a więc podczas przygotowywania przesyłki do wydania jej przewoźnikowi.
Do obowiązków nadawcy związanych z przygotowaniem przesyłki do przewozu należy w szczególności:
- złożenie przewoźnikowi na przesyłkę towarową listu przewozowego (lub, jeśli jest to powszechnie przyjęte, przekazanie informacji niezbędnych do prawidłowego wykonania zlecenia w inny sposób) wraz z dostarczeniem odpowiednich dokumentów; w liście przewozowym nadawca może też zamieścić wskazówki w zakresie postępowania z przesyłką na wypadek przeszkód w przewozie lub wydaniu przesyłki,
- oddanie przewoźnikowi rzeczy w stanie umożliwiającym ich prawidłowy przewóz i wydanie bez ubytku i uszkodzenia, przez co należy rozumieć w szczególności zastosowanie odpowiedniego do rodzaju przewożonych rzeczy opakowania,
- wywiązanie się z czynności ładunkowych, jeżeli przepis szczególny lub umowa nie stanowią inaczej, w sposób zapewniający przewóz przesyłki towarowej zgodnie z przepisami ruchu drogowego i przepisami o drogach publicznych, w tym niepowodujący zagrożenia bezpieczeństwa ruchu drogowego, przekroczenia dopuszczalnej masy pojazdów lub dopuszczalnych nacisków osi,
- doprowadzenie do czystości i porządku terenu i środka transportowego przewoźnika, jeśli został on zanieczyszczony w związku z załadunkiem, za który odpowiadał właśnie nadawca.
Uprawnienia nadawcy w trakcie trwania przewozu drogowego
Co do zasady osobą uprawnioną do rozporządzania przesyłką pozostaje nadawca, choć w określonych przypadkach przesyłką może rozporządzać także odbiorca.
Uprawnienie to wygasa po stronie nadawcy w momencie, gdy odbiorca wprowadził zmianę umowy przewozu, przyjął list przewozowy albo odebrał przesyłkę. Jednakże do tego czasu nadawca, w ramach prawa do rozporządzania przesyłką, jest uprawniony, aby odstąpić od umowy przewozu lub wprowadzić do niej zmiany, polegające na zwróceniu mu przez przewoźnika przesyłki w miejscu nadania, wydaniu przesyłki w innym miejscu niż miejsce wskazane w liście przewozowym bądź wydaniu przesyłki innej osobie niż odbiorca wskazany w liście przewozowym.
Przepisy zezwalają w dodatku nadawcy, by w pewnym zakresie mógł on ingerować w trasę przewozu ustaloną przez przewoźnika. Przewoźnik jest z kolei zobowiązany do uwzględnienia, w miarę możliwości, żądań nadawcy w tym przedmiocie.
Czego nie wolno nadawcy, który uczestniczy w przewozach krajowych?
W ustawie prawo przewozowe nie zabrakło także wyszczególnienia zachowań, które są dla nadawcy zabronione. Przepisy nie zezwalają mu na m.in. umieszczanie w liście przewozowym i innych dokumentach danych i informacji niezgodnych ze stanem faktycznym bądź zlecanie przewozu drogowego przesyłki towarowej pojazdem nienormatywnym bez wymaganego zezwolenia na taki przewóz.
Odpowiedzialność nadawcy w przewozach krajowych
Tam, gdzie mowa jest o obowiązkach nadawcy, tam też pojawiają się kwestie związane z odpowiedzialnością za niewywiązanie się ze swoich powinności lub naruszenie obowiązujących przepisów.
Przepisy krajowe statuują odpowiedzialność nadawcy w następujących przypadkach:
- gdy poda on w liście przewozowym lub w innej formie wskazania i oświadczenia, które będą niezgodne z rzeczywistością, nieścisłe, niedostateczne lub wpisane w niewłaściwym miejscu, a także w przypadku braku, niekompletności lub nieprawidłowości dokumentów wymaganych w przepisach szczególnych,
- w razie wadliwego stanu przesyłki, braku lub niewłaściwego opakowania albo nienależytego wykonania czynności ładunkowych,
- za uszkodzenie mienia przewoźnika przy załadunku – jeśli to właśnie nadawca odpowiadał za czynności załadunkowe.
Warto również przypomnieć, że gdyby doszło do stwierdzenia, że utrata, ubytek lub uszkodzenie przesyłki bądź opóźnienie w dostawie, za które odpowiedzialność, od momentu przyjęcia przesyłki aż do jej wydania, ponosi przewoźnik, nastąpiły z przyczyn leżących po stronie nadawcy, wtedy też jest to podstawą, by zwolnić przewoźnika z ciążącej na nim odpowiedzialności. Przewoźnik będzie jednak w takiej sytuacji zobowiązany do przedstawienia stosownych dowodów.
W wykonywaniu umowy przewozu istotne pozostają nie tylko zapisy ustawowe, ale i treść takiej umowy, w której strony mogą uregulować wybrane stosunki odmiennie. Na przykład zobowiązać do dokonania czynności załadunkowych przewoźnika, za które będzie on wtedy ponosić odpowiedzialność. Jeśli nie są Państwo pewni treści umowy przedstawionej przez swojego nowego kontrahenta lub pewne kwestie budzą Państwa wątpliwość, radzimy, by przekazać taki dokument naszej kancelarii prawnej, która przeanalizuje go pod kątem ewentualnych nieprawidłowości.