Branża transportowa od lat mierzy się z problemem opóźnień w zapłacie faktur za wykonane usługi. Sytuacje takie zdarzają się nawet tym firmom, które zachowały należytą staranność na wcześniejszych etapach, tj. rzetelnie zweryfikowały kontrahenta, czy sporządziły umowę z zachowaniem wszelkich wymogów stawianych przez prawo. Egzekwowanie należności to czynność, z którą nie należy zwlekać. Zwłaszcza że w takich przypadkach prawo stoi po stronie przewoźników i spedytorów, umożliwiając im prowadzenie postępowania w Polsce również przeciwko firmom zagranicznym. Każdy przedsiębiorca powinien dlatego wiedzieć, jakie środki przysługują mu, gdy druga strona umowy spóźnia się ze spełnieniem swojego świadczenia.
Biorąc pod uwagę metody, jakie stosuje windykator w dochodzeniu roszczeń, windykację dzieli się na miękką i twardą. Działania podejmowane w ramach windykacji miękkiej mają na celu polubowne załatwienie sprawy. Windykacja twarda przewiduje natomiast bardziej dotkliwe dla dłużnika środki, w tym skierowanie sprawy do sądu.
Etap 1 procesu windykacji: windykacja polubowna
Windykacja polubowna koncentruje się na działaniach „miękkich”, czyli mających zakończyć sprawę w polubowny sposób, bez wkraczania na drogę sądową. Najczęściej są to przypomnienia o przekroczeniu terminu płatności, których celem jest nakłonienie dłużnika do jak najszybszego wywiązania się ze swoich powinności i uregulowania należnej kwoty.
Windykator korzysta w tym celu z:
- e-mailowych wezwań do zapłaty
- oficjalnych wezwań do zapłaty kierowanych drogą listowną
- kontaktu telefonicznego lub osobistego
Na tym etapie wierzyciel może również zdecydować się na przekazanie informacji o firmie kontrahenta do jednego z funkcjonujących w Polsce rejestrów dłużników. Przedsiębiorstwa, które znajdą się w takim systemie, czekają problemy i trudności w ubieganiu się o m.in. różne formy finansowania, takie jak kredyt i leasing. To kolejna z metod nacisku, która ma skłonić dłużnika do zapłaty.
Etap 2 procesu windykacji: windykacja sądowa
Niestety nie we wszystkich przypadkach powyższe działania przynoszą zamierzone skutki. Jeśli po wyczerpaniu metod przewidzianych na drodze windykacji polubownej druga strona nadal nie wykazuje chęci spłaty długu i wywiązania się z umowy, konieczne staje się skierowanie sprawy na drogę sądową oraz podjęcie „twardych” metod. O ile na etapie windykacji miękkiej wierzyciel może próbować samodzielnie dochodzić swoich roszczeń, o tyle na drodze sądowej wymagane jest już najczęściej profesjonalne wsparcie kancelarii prawnej. Reprezentacja przed sądami pozwala na szybkie zakończenie sprawy bez ryzyka uchybienia terminu, opóźnień mogących wynikać z nieskompletowania wymaganej dokumentacji lub innych przeoczeń osoby niedostatecznie odnajdującej się w aktualnych przepisach prawa.
Należy pamiętać, że wystąpienie z roszczeniem na drogę sądową na podstawie przepisów krajowych jest możliwe tylko po wyczerpaniu drogi reklamacji lub bezskutecznym wezwaniu do zapłaty. Przepisy konwencji CMR, które odnoszą się do przewozów międzynarodowych, umożliwiają natomiast skierowanie sprawy do sądu nawet wtedy, gdy wierzyciel nie wystąpił z wcześniejszym wezwaniem do zapłaty.
Etap 3 procesu windykacji: windykacja egzekucyjna
To ostatni etap windykacji, w którym dłużnik na mocy prawa zostaje zmuszony do zapłaty długu, a ponadto pokrycia kosztów sądowych i kosztów prowadzenia egzekucji. Windykacja egzekucyjna składa się z trzech etapów w postaci: skierowania wniosku do komornika, zajęcia składników majątku dłużnika oraz realizacji zajęcia.
Uwaga na przedawnienie roszczeń
Mimo że przepisy odnoszące się do windykacji „idą na rękę” firmom transportowym domagającym się swoich roszczeń, wierzyciele nie powinni zapominać o występującej w prawie instytucji przedawnienia. Upływ terminu do dochodzenia roszczeń uniemożliwia podejmowanie dalszych działań przewidzianych w ustawodawstwie krajowym i zagranicznym.
Okresy przedawnienia wskazane zarówno w konwencji CMR, jak i przepisach ustawy prawo przewozowe, są niestety stosunkowo krótkie – podobnie jak terminy płatności w transporcie, wynoszące najczęściej 45 lub maksymalnie 60 dni.
Konwencja CMR w art. 32 przewiduje, że roszczenia mogące wynikać z przewozów podlegających zawartych w niej przepisom przedawniają się po upływie jednego roku. Wyjątek stanowią przypadki złego zamiaru lub niedbalstwa – wtedy też termin przedawnienia wynosi 3 lata. Termin przedawnienia dla opóźnień w płatnościach biegnie, począwszy od upływu trzymiesięcznego terminu od dnia zawarcia umowy przewozu.
Zgodnie z treścią art. 77 ust. 1 i 2 ustawy prawo przewozowe, z zastrzeżeniem ust. 2 oraz art. 78 roszczenia dochodzone na podstawie ustawy lub przepisów wydanych w jej wykonaniu przedawniają się z upływem roku. Roszczenia z tytułu zwłoki w przewozie, która nie spowodowała ubytku lub uszkodzenia przesyłki, przedawniają się natomiast z upływem 2 miesięcy od dnia wydania przesyłki. Dla roszczeń z tytułu zapłaty lub zwrotu należności przedawnienie biegnie od dnia zapłaty, a gdy jej nie było – od dnia, w którym powinna nastąpić.
