W lutym w związku z wejściem w życie przepisów Pakietu Mobilności zmieniły się zasady dotyczące wyliczania wynagrodzeń kierowców w transporcie międzynarodowym, którzy podlegają pod przepisy o delegowaniu. Zgodnie z interpretacją ZUS, takie same zasady ustalania wymiaru składek powinno stosować się w odniesieniu do kierowców zatrudnionych na podstawie umowy o pracę, jak i świadczących usługi na podstawie umów cywilnoprawnych.
Ustalanie podstawy oskładkowania i opodatkowania na gruncie przepisów ustawy o czasie pracy kierowców
Punktem wyjścia dzisiejszych rozważań jest art. 21b ust. 1 i 2 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o czasie pracy kierowców, który został do niej dodany na skutek lutowych zmian. Przepis ten wskazuje, że „kierowca wykonujący zadania służbowe w ramach międzynarodowych przewozów drogowych nie jest w podróży służbowej w rozumieniu art. 775 § 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy”. Nie przysługują mu zatem przyznawane do tej pory należności z tytułu diet i ryczałtów.
W dalszej części tego artykułu wyjaśniono, jakimi przepisami powinniśmy kierować się przy ustalaniu podstawy wymiaru podatku dochodowego od osób fizycznych oraz składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. W pierwszym przypadku są to przepisy dotyczące osób zatrudnionych w kraju i przebywających czasowo za granicą, o których mowa w art. 21 ust. 1 pkt 20 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych, natomiast w drugim przepisy wydane na podstawie art. 21 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych dotyczące pracowników zatrudnionych za granicą u polskich pracodawców.
Wprowadzenie tego rodzaju regulacji pozwala na zastosowanie względem takich pracowników wyłączenia z podstawy wymiaru składek przewidzianego w § 2 ust. 1 pkt 16 Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. Treść tego przepisu wskazuje, że gdy łączny przychód pracownika jest wyższy niż przeciętne wynagrodzenie określone w ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych, które w 2022 r. wynosi 5922 zł, od podstawy wymiaru składek odlicza się wtedy część wynagrodzenia w wysokości równowartości diety z tytułu podróży służbowych poza granicami kraju, liczonej za każdy dzień pobytu i przysługującej pracownikowi sfery budżetowej. Tak ustalony miesięczny przychód kierowcy stanowiący podstawę wymiaru składek nie może być niższy od kwoty przeciętnego wynagrodzenia.
Otrzymaną kwotę należy następnie porównać z kwotą prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia (porównania dokonuje się zawsze do pełnej kwoty prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia). W przypadku, w którym kwota przychodu po odjęciu równowartości diet okaże się niższa niż prognozowane przeciętne wynagrodzenie, za podstawę wymiaru składek należy przyjąć kwotę prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia.
Jednakowe zasady oskładkowania dla kierowców na umowie zlecenia
Rozwiązania przewidziane w art. 21b ust. 1 i 2 ww. ustawy znalazły się w rozdziale 2, który w całości odnosi się do czasu pracy kierowców zatrudnionych na podstawie stosunku pracy. Regulacje dla kierowców świadczących usługi na podstawie umów cywilnoprawnych odnajdziemy natomiast w rozdziale 3a tejże ustawy. Mimo tego, że przepisy rozdziału 3a w wielu miejscach odwołują się do zasad ogólnych, nie zawierają bezpośredniego zwrotu do treści art. 21b wskazującego, jakie przepisy należy stosować do ustalania podstawy wymiaru oskładkowania i opodatkowania kierowców. Niezależnie od tego, ZUS w wyjaśnieniach przedstawionych na swojej stronie wskazał, że do kierowców zleceniobiorców, czyli kierowców wykonujących pracę na podstawie umowy zlecenia albo umowy o świadczenie usług, należy stosować analogiczne zasady jak wobec kierowców pracowników.
Podstawę stanowiska ZUS stanowi jednak w tym przypadku nie ustawa o czasie pracy kierowców, a § 5 ust. 2 ww. rozporządzenia. Zgodnie z jego treścią „przepisy § 2–4 tego rozporządzenia stosuje się odpowiednio przy ustalaniu podstawy wymiaru składek:
- członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych i spółdzielni kółek rolniczych;
- osób wykonujących pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia;
- członków rad nadzorczych wynagradzanych z tytułu pełnienia tej funkcji”.
Do wyliczania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe przy przychodzie większym niż prognozowane przeciętne wynagrodzenie, czyli 5.922 zł zastosujemy zatem zasady wskazane powyżej. Jeżeli natomiast łączny przychód nie przekroczy tej kwoty, podstawę wymiaru składek ustala się wtedy na zasadach ogólnych – bez odejmowania równowartości diet oraz porównywania przychodu do kwoty przeciętnego wynagrodzenia.
